(Bài viết được đăng trên báo Sức Khỏe & Đời Sống cuối tuần tháng 10/2014)

Hội chứng bệnh văn phòng là gì?

Hội chứng bệnh văn phòng là thuật ngữ dùng để chỉ một loạt những triệu chứng khó chịu khác nhau mà một người trải qua khi làm việc hoặc sinh hoạt trong một tòa nhà hay văn phòng. Theo Tổ chức Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), Hội chứng bệnh văn phòng được nhận diện dựa theo ba tiêu chí sau:

• Các triệu chứng phải liên quan đến việc dành nhiều thời gian sinh hoạt trong một tòa nhà hay phòng ốc;
• Khi chủ thể ra khỏi căn phòng hoặc tòa nhà đó, các triệu chứng đó biến mất;
• Các triệu chứng tái xuất hiện và biến mất theo những thời điểm nhất định (chẳng hạn do quá nóng hoặc quá lạnh);
• Các đồng nghiệp và những người ở chung với chủ thể trong văn phòng hoặc tòa nhà đó cũng mắc phải các triệu chứng tương tự.

Mặc dù các vấn đề về bệnh văn phòng đã được lưu tâm trong nhiều thập kỷ qua, các thông số thống kê liên quan đến chúng lại rất hạn chế. Một báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 1984 cho thấy khoảng 30% các tòa nhà văn phòng hiện đại trên khắp thế giới là nguyên nhân gây ra những lời than phiền liên tục của người sử dụng về chất lượng không khí trong nhà. Tỉ lệ này có thể là hệ quả của sự phát triển các vật liệu xây dựng hiện đại có tính năng phát tán các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi vào không khí. Trong một cuộc khảo sát giới nhân viên văn phòng ở Mỹ vào năm 1990, có 24% người trả lời rằng họ cảm thấy khó chịu với không khí trong nơi làm việc, và 20% người cho rằng điều này khiến họ mất tập trung và làm việc kém hiệu quả.

.

Các triệu chứng của Hội chứng bệnh văn phòng

Hội chứng bệnh văn phòng gồm nhiều triệu chứng đa dạng, thường được phân loại là “dị ứng” hoặc “không liên quan đến dị ứng”, “do hóa chất” hoặc “do vi khuẩn,” tiêu biểu là:

• Nhức đầu;
• Khó chịu ở mắt, mũi và cổ họng;
• Ho khan;
• Da bị ngứa ngáy hoặc phát ban;
• Chóng mặt và nôn ói;
• Mất tập trung;
• Mệt mỏi;
• Nhạy cảm với mùi.

.

Nguyên nhân

Hội chứng bệnh văn phòng có nguyên nhân kết hợp từ nhiều nhân tố khác nhau. Vài triệu chứng xuất hiện do khí độc hoặc nồng độ hóa chất cao trong không khí. Một số triệu chứng khác lại là những phản ứng dị ứng gây ra do bụi bẩn và nhiều tác nhân nguy hại khác có trong tòa nhà.

Trong nhiều trường hợp từng được ghi nhận, hệ thống thông gió bất hợp lý của các tòa nhà chính là nguyên nhân chủ yếu của Hội chứng bệnh văn phòng. Một hệ thống thông gió và thông hơi kém chất lượng, không được vận hành và bảo trì hiệu quả sẽ là nơi tích tụ của bụi bẩn và các chất gây ô nhiễm, thậm chí khiến cho không khí trong nhà trở nên ngột ngạt và độc hại hơn cả không khí bên ngoài ngay ở các đô thị đông đúc. Ngay cả phần thiết kế nội thất – chẳng hạn như cách phân chia gian phòng và bố trí các bàn làm việc – cũng có thể tác động tiêu cực đến hệ thống thông gió nếu cách bài trí không hợp lý. Hệ thống thông gió tồi tàn và kiến trúc bất hợp lý đều có khả năng làm trầm trọng hơn những tác nhân gây bệnh văn phòng.

Ngoài ra, Hội chứng bệnh văn phòng còn có thể có nguyên nhân từ các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi được phát ra từ vật liệu xây dựng tòa nhà. Ngành công nghiệp hóa chất hiện nay chưa được kiểm định chặt chẽ, với hàng nghìn hóa chất được cho phép sử dụng trong đời sống hàng ngày cũng như trong xây dựng công trình mà chưa thông qua các cuộc kiểm định về liều lượng an toàn cho sức khỏe.

Sau đây là một vài tác nhân nguy hại trong các tòa nhà có thể khiến người sử dụng mắc phải Hội chứng bệnh văn phòng:

1. Khí thải:

Các tòa nhà văn phòng là nơi cư ngụ của nhiều loại khí thải nguy hại phát ra từ hệ thống điều hòa, sưởi ấm hoặc các đồ điện gia dụng không được bảo quản đúng cách. Các loại khí thải độc hại phổ biến gồm có:

• Carbon Monoxide (CO): một chất khí gây ngạt vô cùng nguy hiểm. CO còn được mệnh danh là “Sát thủ thầm lặng” bởi nó là một chất khí không màu không mùi. Khi được hít vào cơ thể, CO bám chặt vào các tế bào máu, ngăn chặn sự lưu thông khí ô-xy và khiến cho người hít ngạt thở.
• Sulphur Dioxide (SO2): một chất khí không màu có mùi như que diêm bị quẹt cháy, nguy hại đối với hệ hô hấp trong cơ thể người. Việc sống trong môi trường có nhiều SO2 trong thời gian dài có thể gây nghẽn các mạch máu trong phổi, làm tăng dịch nhầy và gây khó thở cho người hít.
• Nitrogen Dioxide (NO2): một chất khí nguy hại khác được sinh ra từ các hoạt động đốt nhiên liệu. Nồng độ NO2 cao trong không khí có thể gây tử vong, trong khi nồng độ thấp sẽ tác động tiêu cực lên phổi giống như SO2. Việc tiếp xúc với NO2 trong thời gian dài có thể làm hủy hoại dần các mô tế bào phổi, dẫn đến các căn bệnh nguy hiểm như cảm cúm, khí thũng và viêm phổi.

2. Các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi:

Phần lớn các tòa nhà hiện nay được làm từ những vật liệu xây dựng có chứa các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi ở nhiệt độ thông thường. Với một liều lượng nhất định trong không khí, các hợp chất này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người như gây khó chịu ở mắt, mũi, cổ họng, gây khó thở và làm tăng nguy cơ ung thư về lâu dài. Một trong những hợp chất hữu cơ dễ bay hơi phổ biến nhất trong các tòa nhà chính là formaldehyde – một chất khí độc đối với hệ hô hấp kiêm tác nhân gây ung thư ở người.

Việc sử dụng thảm lót sàn trong nhiều tòa nhà cũng là một nguyên nhân gây ra Hội chứng bệnh văn phòng. Thảm lót sàn là nguồn phát sinh của nhiều hợp chất hữu cơ dễ bay hơi gây ảnh hưởng đến sức khỏe như acetone, toluene, xylene, formaldehyde và benzene. Đây đều là những chất khiến cho người sử dụng khó chịu, khó thở, và gây ra nhiều triệu chứng về mặt thần kinh. Vài chất trong đó cũng đồng thời là tác nhân gây ung thư về lâu dài.

Các lớp phủ trong nhà như sơn và véc-ni cũng là những nhân tố làm tăng lượng hợp chất hữu cơ dễ bay hơi trong môi trường văn phòng. Mùi sơn mới nồng nặc chính là biểu hiện của hợp chất hữu cơ dễ bay hơi nồng độ cao dưới dạng dung môi hoặc chất kết dính. Hầu hết các loại sơn tường nhà có gốc dầu hiện nay đều có thành phần chính là các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi. Theo khảo sát của EPA, 9% lượng hợp chất hữu cơ dễ bay hơi độc hại trong không khí phát xuất từ sơn tường, véc-ni và các lớp sơn phủ khác trong các công trình cũng như trên các sản phẩm gia dụng. Nhiều chất trong đây thậm chí đã bị luật pháp hạn chế hoặc cấm sử dụng bởi độc tính cao của chúng.

Ngoài ra, các sản phẩm hoặc vật dụng có nguồn gốc hóa chất cũng là một nguồn phát sinh hợp chất hữu cơ dễ bay hơi trong nhà, chẳng hạn như nước lau nhà, bút dạ và mực máy in – những vật dụng thường thấy trong công sở cũng như trường học.

3. Kim loại độc hại:

Mặc dù ngành công nghệ vật liệu đang nỗ lực hạn chế việc sử dụng kim loại nặng trong các công trình xây dựng suốt nhiều thập kỷ qua, nhiều công trình cũng như nhà ở trên thế giới hiện nay vẫn còn được dựng lên bằng các loại vật liệu độc hại với cơ thể người. Hai loại kim loại độc hại vẫn còn phổ biến trong các công trình xây dựng thời nay là chì và thủy ngân. Các loại sơn có chứa chì vẫn còn được sử dụng nhiều trong xây dựng, và kể cả khi tòa nhà bị cải tạo hay đập bỏ, các hợp chất ô nhiễm liên quan đến chì vẫn tồn tại và phát tán trong không khí. Tương tự như thủy ngân, việc tiếp xúc lâu dài với chì có thể gây tác động tiêu cực lên hệ thần kinh và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

4. Ô nhiễm sinh học:

Tương tự như các hợp chất hóa học, các chất ô nhiễm sinh học cũng là một tác nhân độc hại trong các tòa nhà và văn phòng. Chúng thậm chí là nguyên nhân chính của phần lớn các ca Hội chứng bệnh văn phòng dựa trên khảo sát. Các chất ô nhiễm sinh học tác động tiêu cực lên sức khỏe người sử dụng thông qua ba cơ chế:

• Sự truyền nhiễm;
• Dị ứng / nhạy cảm với không khí;
• Quá trình nhiễm độc: các triệu chứng gây ra bởi độc tố của vi khuẩn, vi sinh vật,…

Sau đây là một vài nguồn phát sinh các chất ô nhiễm sinh học: