Những nước đã đi trên con đường nguyên tử như Nga, Mỹ, Pháp, họ khó có thể dừng lại ngay bởi vì các cơ sở vật chất của điện hạt nhân đã được thiết lập. Tuy vậy, xu hướng của thế giới đã rất rõ ràng là từ bỏ điện hạt nhân, chuyển đổi sang 100% năng lượng tái tạo. Tôi hi vọng Việt Nam lựa chọn đi theo xu hướng này, và học hỏi công nghệ và kinh nghiệm từ những quốc gia dẫn đầu như Đức, cần một sự tập trung và đầu tư để đào tạo chuyên gia.

Ngay chính trong lĩnh vực năng lượng tái tạo cũng có rất nhiều các phương pháp khác nhau, chúng ta cần các chuyên gia có đủ khả năng cân nhắc và lựa chọn những phương pháp tối ưu phù hợp với Việt Nam nhất…

Bài 2: Năng lượng tái tạo phải là kế hoạch vĩnh viễn

Chúng ta không nói đến kế hoạch 30 hay 50 năm, mà là kế hoạch năng lượng vĩnh viễn, vì các nguồn năng lượng thiên nhiên như mặt trời hay gió sẽ còn đó vĩnh viễn. Và sự phi tập trung của năng lượng tái tạo giúp tránh sự phụ thuộc vào các quốc gia nắm giữ nguồn tài nguyên như hiện nay, những xung đột về lợi ích và quyền lực, nâng cao được chất lượng đời sống, đó chính là bảo đảm nhân quyền…

Ở bài 1, trao đổi với Một Thế Giới, Phạm Thu Hường, một thành viên trong ban biên tập bản dịch (có bản quyền) cuốn sách “Mệnh lệnh năng lượng bắt buộc: 100% tái tạo ngay bây giờ” của Hermann Scheer, cho rằng: nếu Việt Nam bị phụ thuộc vào công nghệ năng lượng hạt nhân nói riêng và vào năng lượng hóa thạch nói chung, thì đây sẽ như là một hình thức “đô hộ” mới…

Đúng là cả điện hạt nhân (điện nguyên tử) và năng lượng tái tạo đều không rẻ trong thời điểm hiện nay, bởi vì chúng ta phải xây dựng toàn bộ từ đầu, từ đào tạo chuyên gia, nắm bắt công nghệ và kỹ thuật, xây dựng cơ sở vật chất…

Tuy nhiên, điểm khác biệt mấu chốt là năng lượng tái tạo sẽ càng ngày càng rẻ, bởi chi phí chủ yếu nằm ở phương tiện công nghệ, còn nguồn tài nguyên là vô tận. Ngược lại, giá điện truyền thống và điện hạt nhân sẽ không thể tránh khỏi xu hướng ngày càng tăng khi trữ lượng hóa thạch và uranium còn lại cạn kiệt dần.

Chính vì khi bắt đầu khó khăn như vậy, Hermann Scheer đã đưa ra chính sách ưu đãi giá (feed-in tariffs), để đảm bảo những người sản xuất điện từ năng lượng tái tạo có thể tồn tại trong thời gian xây dựng cơ sở ban đầu. Chính sách này còn được biết đến như Luật Scheer, nhằm đảm bảo rằng giá trả cho năng lượng tái tạo mang lại đền đáp thỏa đáng cho người sản xuất, có nghĩa đó là sự đầu tư đáng giá.

Điều này chỉ có thể làm được khi toàn dân hiểu biết sâu sắc về vấn đề năng lượng và quyết tâm nuôi công nghệ này có thể phát triển, cho đến khi giá cả hoàn toàn đủ sức cạnh tranh với các hệ thống cung cấp năng lượng cũ và dần tới mức thay thế hoàn toàn những hệ thống này.

Điều này cũng giống như câu chuyện cả làng góp cơm gạo nuôi đứa trẻ Thánh Gióng 3 tuổi vậy, thời gian đầu sẽ rất tốn kém và vất vả, nhưng điều đó hoàn toàn xứng đáng sau này. Chúng ta không nói đến kế hoạch 30 hay 50 năm, mà là kế hoạch năng lượng vĩnh viễn, vì các nguồn năng lượng thiên nhiên như mặt trời hay gió sẽ còn đó vĩnh viễn.

Một điểm đáng nói là, ngược lại với điện nguyên tử, đầu tư nhân lực và công nghệ cho năng lượng tái tạo không khó, không mất nhiều thời gian và đắt như người ta tưởng.

Thực tế nguồn nhân lực cho năng lượng tái tạo là sự tổng hợp của tất cả các ngành cơ khoa học cơ bản đã sẵn có trong xã hội từ hóa học, vật lý, môi trường, cơ khí cho đến xã hội học. Và các công nghệ cho năng lượng tái tạo ngày càng được cải thiện và giá thành hạ trên thế giới.

Điều này được chứng minh bởi rất nhiều mô hình thành công cho năng lượng tái tạo về mặt kinh tế cũng như môi trường xã hội khắp thế giới, không chỉ ở các nước phát triển mà ở các nước nghèo và đang phát triển như châu Phi và Nam Mỹ. Vậy nên không có lý do nhân lực của Việt Nam lại không thể làm được.

Tôi ấn tượng với quan điểm này của bạn: “Phát triển năng lượng tái tạo để tự chủ về năng lượng cũng là nhân quyền, một quyền của con người để đảm bảo an ninh và an sinh xã hội cho con người”…

Đúng là như vậy, nhu cầu về năng lượng thì rõ ràng chúng ta cũng đã biết đó là nhu cầu tối thiểu hàng ngày, và thỏa mãn nhu cầu sống tối thiểu cho mỗi công dân là quyền làm người.

Phát triển năng lượng tái tạo sẽ đem lại tự chủ năng lượng không chỉ cho quốc gia, mà thậm chí còn có thể tự chủ cho địa phương, và cho đến cả các cá nhân. Bởi vì mặt trời và gió ở khắp nơi trên bề mặt trái đất, các hệ thống năng lượng tái tạo sẽ là phi tập trung, chứ không phải ở dạng tập trung như nguồn cung cấp năng lượng truyền thống; và không chỉ phi tập trung đến mức địa phương, các cơ sở công và tư địa phương, và còn có thể đến mức từng hộ gia đình ở địa phương.

Mô hình nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1. Điện hạt nhân có phải là

lựa chọn phù hợp cho Việt Nam?

Một ưu điểm nữa của năng lượng tái tạo liên quan tới bảo đảm an sinh xã hội, đó là mang lại lợi ích về mặt môi trường và đảm bảo cho con người về mặt sức khỏe, vì không có những phát thải độc hại vẫn tồn tại ở năng lượng hóa thạch và điện nguyên tử. Nguyên liệu dùng trong sản xuất năng lượng tái tạo có thể tái chế (vật liệu chế tạo tấm pin mặt trời, cánh quạt điện gió…).

Lịch sử phát triển và khai thác các nguồn tài nguyên hóa thạch của loài người cho thấy, ở đâu có sự tập trung tài nguyên dầu mỏ, than đá, khí đốt là đều có sự độc quyền. Và tranh chấp các nguồn tài nguyên hóa thạch cũng dẫn tới những nguy cơ xung đột, và thậm chí bạo lực và chiến tranh như chúng ta đã thấy.

Chính sự phi tập trung hóa này sẽ đem lại tự chủ và đa dạng cho phát triển, tránh khỏi sự phụ thuộc vào các quốc gia nắm giữ nguồn tài nguyên như hiện nay, những xung đột về lợi ích và quyền lực, nâng cao được chất lượng đời sống, đó chính là bảo đảm nhân quyền. Con người chúng ta được có quyền phát triển đời sống của chính mình trong hòa bình và tự chủ, với những nguồn năng lượng vô tận trên mặt đất có đủ cho tất cả mọi người.

Điều nhóm dịch mong muốn nhất khi dịch cuốn sách này là để thu hút sự quan tâm nhiều hơn của người dân Việt Nam, đặc biệt là giới trí thức, đối với vấn đề năng lượng, và để lan truyền thông điệp về năng lượng tái tạo mà chúng tôi tin tưởng là giải pháp phù hợp nhất hiện nay thay thế cho các nguồn cung cấp năng lượng cũ.

Về nhóm dịch của chúng tôi, đều là bạn bè trong vòng thân cận trực tiếp của ba chị em trong Ban biên tập: gồm có Thu Hằng – là chuyên gia về năng lượng của nhóm, bạn đang làm nghiên cứu sinh tiến sỹ về Hệ thống năng lượng bền vững tại Đại học Lisbon, Bồ Đào Nha và Đại học Aalto ở Phần Lan; Thu Trang – vừa tốt nghiệp Thạc sĩ về Hệ sinh thái công nghiệp tại Đại học Công nghệ Chalmers, Thụy Điển và tôi đang làm nghiên cứu sau tiến sĩ về Hóa học tại Đại học California, Riverside.

Ba chị em đã cùng nhau liên lạc với các nhà xuất bản để có bản quyền chính thức cho việc dịch phi lợi nhuận cuốn sách sang tiếng Việt, và khi đã nhận được bản quyền dịch, những người bạn của chúng tôi đã rất hăng hái tham gia vào dự án dịch sách rất thú vị này.

Chúng tôi cùng làm việc với nhau như anh chị em, cố gắng để dịch cuốn sách với phẩm chất cao nhất và phong cách tương đồng, bản dịch cuốn sách cuối cùng chính là tâm huyết của cả nhóm như một thể thống nhất. Và qua thời gian làm việc chung với Hằng, Trang và các bạn trong nhóm dịch, tôi luôn có cảm xúc vô cùng tốt đẹp về một thế hệ trẻ giỏi giang và tràn đầy nhiệt huyết và trí tuệ, rất sắc sảo trong kiến thức và vô cùng khiêm tốn…

Cám ơn bạn!

Lê Quỳnh (thực hiện)

Theo Một Thế Giới