Người dân Mỹ, tôi có vài tin xấu cho bạn: Bạn có phẩm chất đời sống tồi nhất trong các nước tiên tiến – tệ hại vượt xa các nước khác.

Nếu bạn biết rằng người ta thật sự sống ra sao tại các nước Tây Âu, Úc, New Zealand, Canada và ở nhiều vùng của Á châu, bạn sẽ nổi loạn, xuống đường đòi một cuộc sống khá hơn. Thật vậy, một tài xế tắc xi trung bình của Úc hay Singapore có mức sống khá hơn một nhân viên văn phòng tiêu biểu ở Mỹ.

Tôi biết điều này vì tôi là người Mỹ, và tôi đã bỏ trốn từ cái nhà tù mà bạn gọi là quê nhà. Tôi đã sống vòng quanh thế giới, tại các nước giàu và nghèo, và chỉ có một nước duy nhất tôi không bao giờ muốn về sống trở lại: đó là Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ. Chỉ mới nghĩ về nó thôi đã làm tôi tràn ngập nỗi kinh sợ.

Hãy suy nghĩ về điều này: Bạn, người dân Mỹ, là dân tộc duy nhất trong các nước phát triển không có hệ thống bảo hiểm y tế chung cho mọi người. Tất cả mọi người tại Tây Âu, Nhật Bản, Canada, Úc, Singapre và New Zealand có hệ thống chung duy nhất. Nếu họ bị bệnh, họ có thể tập trung hết năng lượng để bình phục. Nếu bạn mắc bệnh, bạn phải chống đỡ với hai thứ cùng lúc: bệnh tình của bạn và nỗi lo sợ bị phá sản. Hàng triệu người Mỹ phá sản mỗi năm vì phí tổn y tế, và hàng chục ngàn người chết hằng năm vì họ không có bảo hiểm hay bảo hiểm không đủ. Và đừng tin một giây phút nào cái thứ tuyên truyền rác rưởi rằng nước Mỹ có hệ thống y tế tốt nhất và danh sách đợi ngắn nhất: Tôi từng tới bệnh viện ở Úc, New Zealand, Âu Châu, Singapore, và Thái Lan, và tất cả mọi bệnh viện đều hơn cái bệnh viện “tốt” mà tôi thường đi khi còn ở Mỹ. Danh sách đợi ngắn hơn, cơ sở tiện nghi hơn, và các bác sĩ cũng giỏi ngang bằng.

Đây là điều mỉa mai, vì bạn là những người cần hệ thống y tế tốt hơn bất kỳ ai khác trên thế giới. Tại sao vậy? Vì lối sống Mỹ của bạn gần như được thiết kế để làm bạn bị bệnh.

Hãy bắt đầu với chế độ ăn của bạn: Phần lớn thịt bò bạn ăn đã bị nhiễm bẩn trong quá trình chế xuất. Gà của bạn bị nhiễm vi khuẩn salmonella. Gia súc và gia cầm của bạn bị tiêm đầy hormone tăng trưởng và thuốc kháng sinh. Tại hầu hết các nước khác, chính quyền sẽ hành động để bảo vệ người tiêu dùng khỏi những thứ này; tại Mỹ, chính quyền bị mua đứt bởi giới kỹ nghệ để ngăn cản bất cứ luật lệ hay sự thanh tra hiệu quả nào. Trong vài năm nữa, phần lớn các sản phẩm rau quả bán ra trên thị trường Mỹ sẽ được biến chế từ các nông sản biến đổi gen, do mối quan hệ khăng khít giữa tập đoàn Monsanto và chính quyền Mỹ. Tệ hại hơn nữa, do lượng si-rô bắp nhiều fructose (high fructose corn syrup) khổng lồ mà dân Mỹ tiêu thụ, một phần ba số trẻ em sinh ra ở Mỹ ngày nay sẽ mắc bệnh tiểu đường loại 2 vào một thời điểm nào đó trong đời của chúng.

Dĩ nhiên, không chỉ thực phẩm đang giết bạn, mà còn các loại thuốc nữa. Nếu bạn có chút sinh khí nào khi bạn còn bé, họ sẽ cho bạn Ritalin. Và rồi, khi bạn đủ lớn cả để nhìn xung quanh, bạn sẽ bị trầm cảm nên họ sẽ cho bạn Prozac. Nếu bạn là đàn ông, điều này sẽ khiến bạn bất lực vì các hóa chất, nên bạn sẽ cần Viagra để cương lên. Trong khi đó, chế độ ăn đều đặn đầy dầu hydro hóa (trans fat) bảo đảm cho bạn nồng độ cholesterol cao trong máu, nên bạn sẽ cần đơn thuốc cho Lipitor. Cuối cùng, vào cuối ngày, bạn sẽ nằm thao thức cả đêm lo lắng về việc mất bảo hiểm y tế, nên bạn sẽ cần Lunesta để ngủ.

Với chế độ ăn bảo đảm làm bạn bị bệnh và một hệ thống y tế thiết kế để bạn cứ duy trì tình trạng như vậy, cái bạn thực sự cần là một kỳ nghỉ dài đâu đó. Xui xẻo thay, bạn không thể có nó. Tôi sẽ bật mí cho bạn một bí mật nho nhỏ: nếu bạn đi biển ở Thái Lan, núi ở Nepal hay bờ san hô ở Úc, bạn có lẽ sẽ là người Mỹ duy nhất trong tầm nhìn. Và bạn sẽ được vây quanh bởi đám đông người Đức, Pháp, Ý, Israel, Bắc Âu và dân Á Châu sung túc. Tại sao vậy? Vì họ được trả lương đầy đủ để có thể thăm viếng các nơi này VÀ họ có thể lấy đủ ngày phép để làm vậy. Cho dù nếu bạn có thể dành dụm đủ tiền để đi đến một trong những nơi chốn đẹp không tả nổi này, đến khi bạn vừa tỉnh cơn say máy bay là đến giờ leo lên máy bay và hối hả lao về lại với công việc của bạn.

Nếu bạn nghĩ tôi dựng lên chuyện này, hãy kiểm chứng với thống kê về số ngày nghỉ thường niên trung bình theo quốc gia:

Phần Lan: 44

Ý: 42

Pháp: 39

Đức: 35

Anh: 25

Nhật Bản: 18

Mỹ: 12

Sự thật là bọn chúng hành bạn như chó ở Mỹ. Điều này không có gì ngạc nhiên: nước Mỹ chưa bao giờ rời bỏ mô hình lao động đồn điền/công xưởng và bất cứ phong trào lao động thật sự nào đều bị đàn áp dã man. Trừ phi bạn thuộc về tầng lớp ông chủ, sự chọn lựa của bạn chỉ giới hạn trong việc sống sót với đồng lương ít ỏi trong ngành dịch vụ hay chơi trò “dành ghế” để có một góc bàn trong văn phòng (cái vị trí mà đằng nào trong tuần tới cũng sẽ được chuyển giao qua Ấn Độ). Điều khá nhất mà bạn có thể hy vọng là kiếm được một bằng cấp chuyên môn và rồi cố gắng chen vào tầng lớp trung lưu. Và kể cả những người bấu víu vào được giới trung lưu cũng chỉ cách xa sự nghèo khó trong đường tơ kẽ tóc của một cơn bạo bệnh hay thất nghiệp. Công việc của bạn không bảo đảm. Công ty của bạn không có lòng lo lắng cho bạn. Họ cài bạn vào thế chống lại các đồng nghiệp chừng nào điều đó phù hợp với họ, rồi sau đó họ tống cổ bạn đi.

Dĩ nhiên, bạn không có sự lựa chọn nào khác: hệ thống đã được thiết kế ra như vậy. Ở hầu hết các nước tiên tiến, giáo dục đại học là miễn phí hoặc được tài trợ phần lớn. Nhưng tại nước Mỹ, một bằng đại học có thể làm bạn nợ tới 100 ngàn đô-la. Như vậy, bạn bước vào thế giới việc làm với món nợ nặng trĩu. Hãy quên đi việc nghỉ một năm để đi vòng quanh thế giới và tìm hiểu chính mình – bạn phải bắt đầu làm việc hay là nhìn chỉ số tín dụng của bạn lao xuống dốc.

Nếu bạn “may mắn”, bạn thậm chí có thể kiếm được một công việc đủ tốt để giúp bạn đạt tiêu chuẩn vay tiền mua nhà. Và rồi bạn sẽ xài phân nửa cuộc đời làm việc của bạn chỉ để trả tiền lời trên món nợ đó. Chúc mừng bạn đã tới thế giới nô lệ thông qua nợ nần của Mỹ. Nước Mỹ có ảo tưởng về sự giàu có vĩ đại vì có thật nhiều “hàng hóa” xung quanh, nhưng thật ra ai sở hữu nó? Trên thực tế, người Mỹ trung bình nghèo hơn người dân xóm ổ chuột nghèo nhất tại Manila, vì ít ra họ không có nợ nần. Nếu họ muốn thu vén và dọn đi, họ có thể làm được; nhưng nếu bạn muốn dọn đi, bạn không thể làm được, vì bạn còn phải trả nợ.

Tất cả những điều này dẫn tới câu hỏi: Tại sao có ai lại chịu đựng những thứ đó? Hỏi bất kỳ người Mỹ nào và bạn sẽ có được cùng câu trả lời: vì nước Mỹ là nước tự do nhất trên trái đất.

Nếu bạn tin điều này thì tôi có thêm nhiều tin xấu cho bạn: Mỹ thực ra nằm trong những nước ít tự do nhất trên thế giới. Nước tiểu bạn bị kiểm tra, email và điện thoại của bạn bị theo dõi, hồ sơ y tế riêng tư của bạn bị giám sát, và lúc nào bạn cũng có thể quằn quại trên mặt đất vì bị chích 2 mũi roi điện Taser vào mông do lỡ mồm nói gì đó không đúng chỗ.

Và đó mới chỉ là tự do về thể xác. Về tinh thần, bạn thật sự bị cầm tù. Bạn thậm chí không biết mức độ bạn bị dày vò bởi nỗi sợ phá sản do ốm đau, mất việc, vô gia cư và tội ác bạo lực vì bạn chưa từng sống trong một nước nơi không cần thiết phải lo lắng về những chuyện như vậy.