% of readers think this story is Fact. Add your two cents.

“Dân biết Thủ tướng đã luôn đôn đốc, nhắc nhở và sốt ruột thế nào trước sự chuyển động chậm chạp của bộ máy. Nhưng rõ ràng sức ỳ của bộ máy Chính phủ vẫn còn quá lớn.”

~ Bà Phạm Chi Lan chia sẻ.

Xem lại kỳ 1: “Thủ tướng đang cố lay chuyển bộ máy”

Tiếp tục cuộc trò chuyện với Tuần Việt Nam, bà Phạm Chi Lan đã nói về những công việc khó khăn của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, về sức ì của bộ máy, về cách tính GDP không giống ai của Việt Nam và gợi mở cách thu hút nguồn vốn trong dân.

Nhiệm kỳ này chính phủ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đang phải đối diện với những khó khăn nào? Nợ công cao, đặc biệt nợ Chính phủ đã vượt ngưỡng an toàn, hay 3 đột phá chiến lược thực hiện quá chậm chạp. Bà đã thấy dấu hiệu về những biện pháp thúc đẩy nào chưa?

Đúng vậy, ông Phúc và chính phủ đang phải đối diện với khó khăn số 1 là nợ công cao. Tuy nhiên nợ công cao không nên chỉ quy trách nhiệm cho Chính phủ, mà tôi nghĩ Quốc hội cũng có vai trò, trách nhiệm rất lớn trong việc này, bởi nói cho cùng theo Hiến pháp, luật pháp Việt Nam, thì Quốc hội mới là người quyết định về ngân sách nhà nước. Chính phủ là người điều hành tất nhiên có quyền lực rất lớn, nhưng người quyết định phân bổ từ đầu, bấm nút thông qua dự toán và quyết toán cũng phải chịu trách nhiệm chứ.

Nếu như Quốc hội thật nghiêm trong việc quyết định thông qua dự toán và quyết toán ngân sách, thì cũng có thể ngăn chặn đáng kể tình trạng đầu tư dàn trải và chi thường xuyên quá lớn, tình trạng các bộ ngành, các tỉnh đua nhau xin dự án và phóng tay chi tiêu, coi tiền nhà nước như tiền chùa, bất chấp thực tế nguồn thu ngân sách rất hạn hẹp.

Hơn 5 năm trước, khi vấn đề đầu tư công trở nên nóng bỏng và nợ công tiếp tục tăng, nhiều người đã ngỡ ngàng khi mỗi năm Việt Nam có tới hơn 300.000 dự án đầu tư công. Như vậy là quá tham lam, nhà nước ôm đồm nhiều việc của thị trường, của xã hội, và yêu cầu phải giảm bớt số dự án đầu tư công.

Số người hưởng lương và ăn theo nhà nước cũng quá lớn và ngày càng tăng, khiến cho tỷ lệ chi thường xuyên liên tiếp lập kỷ lục mới và chiếm tới gần 70% chi ngân sách. Những tiếng kêu đó đã nhiều phen làm nóng diễn đàn Quốc hội, nhưng rồi tình trạng trên vẫn chưa cải thiện được nhiều.

Vì thế phải nói cho đầy đủ, không chỉ Thủ tướng hay Chính phủ, mà Quốc hội và cả các bộ ngành, HĐND và UBND các địa phương cũng có trách nhiệm lớn trong việc chung sức chặn đà tăng của nợ công, chi tiêu công.

Còn nhớ năm xưa khi Bộ Chính trị không bật đèn xanh cho dự án đường sắt cao tốc, thì Quốc hội mới có thể bấm nút bác bỏ dự án 56 tỷ USD đó. Nếu không dự án đó sẽ chất thêm cả đống tiền vào gánh nợ công của Việt Nam.

Khó khăn thứ hai là nợ xấu. Chúng ta đã có 5 năm thực hiện tái cơ cấu ngân hàng, nợ xấu được báo cáo là đã giải quyết được một phần lớn trong nhiệm kỳ trước, nhưng hóa ra cách giải quyết vẫn là đưa từ túi nọ sang túi kia, dồn nó sang cái túi của Công ty Quản lý Tài sản (VAMC), chứ chưa phải đã giải quyết được. Bây giờ nó lại trở thành vấn đề rất lớn, vừa phải xử lý với những khoản đã đưa về VAMC, vừa phải xử lý những khoản nợ đang tồn tại và những khoản tới hạn.

Hàng loạt vụ gần đây bị đưa ra tòa cho thấy quản trị trong không ít ngân hàng lỏng lẻo và dễ sinh ra những rủi ro lớn như thế nào. Tất cả những thứ đó đang trở thành gánh nặng mà Chính phủ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp tục phải lo xử lý.

Ba đột phá chiến lược thực hiện chưa nhanh như kỳ vọng cũng là một khó khăn lớn mà chính phủ nhiệm kỳ này phải đối mặt.

Trong ba đột phá đó, cải cách thể chế và phát triển nguồn nhân lực đã được bàn và đưa vào vô số các nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, nhưng thực thi thì vẫn vướng mắc đủ đường. Kiểm điểm lại, kết quả có thể tính được có lẽ chủ yếu là số nghị quyết, văn bản đã ban hành thôi, còn khó mà xác định đã làm được những việc gì thực sự tạo nên đột phá hay ít nhất là sự thay đổi đáng kể trong hai lĩnh vực này.

Về hạ tầng, tuy đã hoàn thành một số công trình lớn, có ý nghĩa và đóng góp cho phát triển kinh tế-xã hội, nhưng vẫn còn đó những dấu hỏi về sự lãng phí, thất thoát tiền của, hay hiệu quả, chất lượng của công trình, và nhất là những bài toán lớn chưa giải được về nhu cầu và nguồn lực, về tính toán hiệu quả và xác định ưu tiên, về phân vai hay phối hợp giữa nhà nước và xã hội, về phương thức huy động vốn và quản lý các dự án hạ tầng…

Với cả ba đột phá chiến lược này, tiền đề quan trọng nhất là đổi mới tư duy. Chắc chắn một mình Thủ tướng và Chính phủ không thể gánh toàn bộ trách nhiệm về sự thiếu vắng nhân tố đó. Song nhân dân cả nước đang đòi hỏi các nhà lãnh đạo Đảng và nhà nước phải thực hiện bằng được nghị quyết của cả Đại hội Đảng lần thứ XI và XII về ba đột phá chiến lược này để khơi thông con đường phát triển của đất nước trong những năm tới.

Ngoài ba khó khăn trên, giờ đây còn có cả những vấn đề mà trước đây chưa từng xảy ra như biến đổi khí hậu, hạn hán cả trăm năm mới có, hay nhiễm mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, một phần do biến đổi khí hậu, một phần cơ bản hơn nhiều do dòng nước từ thượng nguồn chảy về bị chặn bởi các ông láng giềng lớn nhỏ. Sông Hồng cũng đang đứng trước nguy cơ tương tự. Hay như thảm họa ô nhiễm môi trường đã và chưa bị phát hiện.

Tôi nghĩ tất cả những vấn đề nêu trên là những gánh nặng lớn đổ lên vai Thủ tướng và Chính phủ hiện nay.

Mỗi lần có những người mới lên cầm quyền, người dân lại thầm hy vọng những người đó có thể đổi mới hơn, cố gắng hơn, làm tốt hơn. Từ hy vọng biến thành niềm tin lại là một khoảng cách, mà chỉ có hành động và kết quả thực sự của nhà nước mới thu hẹp khoảng cách đó được.

Đối với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, người dân cảm nhận được Thủ tướng có sự gần dân và lắng nghe tiếng nói của dân. Người dân thấy được suốt từ đầu nhiệm kỳ Thủ tướng đã lăn lộn vào công việc, hoạt động không ngừng nghỉ, và đã tập trung giải quyết nhiều việc vì dân, vì doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy tiến hành một số việc lớn, có tầm chiến lược như cải cách thể chế, cải cách hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh, phát triển doanh nghiệp… Người dân cũng biết Thủ tướng đã luôn đôn đốc, nhắc nhở và sốt ruột thế nào trước sự chuyển động chậm chạp của bộ máy của mình.

Nhưng rõ ràng sức ì của bộ máy của Chính phủ vẫn còn quá lớn, khiến cho khoảng cách từ cam kết đến hành động của Chính phủ vẫn còn xa, và giữa hy vọng và niềm tin của người dân đối với Chính phủ cũng vậy. Có những việc không có gì là khó khăn hay phức tạp, nhưng bộ, ngành hay địa phương có trách nhiệm không quan tâm hoặc không muốn giải quyết, nên cứ để kéo dài, như quy định về kiểm tra mẫu vải nhập khẩu hay thông tư 20 về nhập khẩu ô tô.

Vụ Trịnh Xuân Thanh chẳng hạn, có đáng gì mà dai dẳng trên mặt báo suốt mấy tháng nay, khiến cho người dân đặt ra bao dấu hỏi! Vụ con ông cựu bộ trưởng lại là một dạng khác, với việc bổ nhiệm đầy tính lợi ích nhóm như thế, mà sau vài tháng xem xét, rốt cục Bộ Công thương vẫn tuyên bố ráo hoảnh là đúng quy trình!

Tình trạng một số cơ quan và công chức vô cảm trước bức xúc của dân và doanh nghiệp, hành xử vô trách nhiệm và bất chấp công luận trong các vụ việc mà dân quan tâm không ít. Trong khi đó, thói nhũng nhiễu, vòi vĩnh, thậm chí trắng trợn đòi hối lộ ở nhiều nơi chưa giảm. Sự bất cập về năng lực và suy kém về đạo đức của một bộ phận không nhỏ trong bộ máy có lẽ là một trong những thách thức và trở ngại lớn đối với Thủ tướng hiện nay.