Xem xét lại “Thủy triều dư luận” xung quanh vụ cá chết ở ven biển miền Trung
Saturday, April 30, 2016 9:03
% of readers think this story is Fact. Add your two cents.
Nghiên cứu về khoa học huyền bí, tâm linh, ufo, chính trị, tôn giáo
Hoang mang dư luận về cá chết
Mặc dù sóng dư luận mới lên trong một tuần gần đây, nhưng tin tức về sự việc cá chết đã được đăng tải trên Cơ quan ngôn luận của Đảng bộ Hà Tĩnh là Báo Hà Tĩnh, có tựa đề: “Thị xã Kỳ Anh: cá chết hàng loạt, thiệt hại tiền tỉ” (http://baohatinh.vn/nong-nghiep/thi-xa-ky-anh-ca-chet-hang-loat-thiet-hai-tien-ty/111853.htm ) vào ngày 7/4 năm 2016. Bài báo cho biết, cá chết đều được nuôi bởi các hộ thuộc các xác Kỳ Lợi, Kỳ Hà, Kỳ Ninh và một số cá tự nhiên ở vùng quanh đảo Sơn Dương. Theo người dân kể lại với báo Hà Tĩnh thì ta được biết như sau: “Được hay, lúc 12h đêm ngày 6/4 cá nuôi không có biểu hiện gì lạ nhưng từ khoảng 2h sáng 7/4 – khi nước thủy triều lên – thì cá lờ đờ và sau đó đồng loạt chết.”
Ngay sau đó, mồng 8/4, báo Tầm Nhìn và báo Dân Trí bắt đầu vào cuộc, đưa tin về sự việc này và chỉ rõ địa điểm cá chết thuộc khu vực Vũng Áng, Hà Tĩnh, với những ám chỉ về Formosa, tập đoàn Đài Loan đang làm ăn tại khu vực này. Cả hai tờ báo cùng đưa ra nhận định rằng: “không chỉ cá nuôi trong lồng bè bị chết, mà cá tự nhiên trong vực này cũng chết hàng loạt.”. Tuy nhiên, những bức ảnh bằng chứng về cá chết ở ngoài tự nhiên trong khu vực này không thể hiện được “hàng loạt”, giống như những bức ảnh cá chết trong lồng.
Sau đó một loạt các tờ báo khác cũng đưa tin, chủ yếu là “xào lại tin bài và ảnh” từ Dân Trí và Tầm Nhìn, như Nghệ An 24h, Báo Đất Việt, Soha, Thời Báo Today… , và đưa ra dự đoán rằng nguyên nhân gây ra cá chết là do nước xả thải từ nhà máy luyện kim của Formosa tại Vũng Áng. Được biết, khu kinh tế Vũng Áng được xây dựng với mục đích phát triển ngành luyện kim, và vốn đầu tư chủ yếu là từ Formosa, một tập đoàn lớn của Đài Loan. Việc các phóng viên của những tờ báo này nghi ngờ nguyên nhân gây cá chết là từ chất xả thải từ Formosa là hoàn toàn có cơ sở, bởi vì Formosa đã nổi tiếng là một tập đoàn gây hủy hoại môi trường trên thế giới. ( http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/20160426/formosa-tung-tan-pha-moi-truong-nang-ne-o-nhieu-nuoc/1090846.html )
Tuy nhiên do vào cuộc chậm, việc kiểm định mẫu nước và mẫu cá đã bị chậm trễ kéo dài, cho đến nay, hoàn toàn không đủ bằng chứng để chứng minh Formosa là thủ phạm chính gây ra sự cố này. Chỉ có thể khẳng định rằng nơi xuất phát của nạn cá chết lây lan chắc chắn là từ khu kinh tế Vũng Áng, bởi vì không có hiện tượng cá chết ở Nghệ An lên đến miền Bắc mà chỉ có cá chết ở ven biển từ Hà Tĩnh vào đến Nam Trung bộ.
Sự việc thật sự chỉ dấy lên sóng phẫn nộ trên truyền thông khi một số người dân ở Quảng Bình,; và 5 thợ lặn lặn xuống biển bị ngộ độc trong đó đã có một trường hợp tử vong và người dân Khánh Hòa nhập viện vì ngộ độc thực phẩm do ăn cá biển. Sự việc này cho thấy hai khả năng: Thứ nhất, cá biển mua ngoài chợ xuất phát từ việc lái buôn mua rẻ từ cá chết từ các hộ nuôi tại Vũng Áng. Thứ hai, cá biển mua ngoài chợ chính là những con cá có nguồn gốc tự nhiên. Nhưng cho dù những con cá bị nhiễm độc xuất phát từ đâu thì cũng đủ để khiến người dân sợ hãi và tẩy chay các món ăn hải sản mà thường ngày vẫn yêu thích. Tránh ăn hải sản ở miền Trung đã gây ra thiệt hại lớn cho các ngư dân nuôi trồng thủy hải sản ở vùng này cũng như những ngư dân đánh bắt xa bờ. Mặc dù rất xót xa, nhưng người dân cảm thấy không còn cách nào khác.
Tuy nhiên, nếu bình tĩnh thống kê những loại cá dạt vào bờ biển, phần nào thiệt hại có thể được giải quyết. Tôi xin lấy một vài ví dụ như Cá chia vôi (tên tiếng Anh là trumpetfish), đây là món ăn nổi tiếng ở Đà Nẵng. Trong số những con cá dạt vào bờ biển Đà Nẵng, có cá chia vôi. Loài cá này vốn sống ở vùng biển có độ sâu từ 0,5m đến 30m, tức vùng biển cạn. Cá bớp, một loại cá khác cũng dạt vào bờ biển một số tỉnh miền Trung, là loài cá nước lợ, thường thấy trên các bãi bùn hoặc vùng thủy triều. Thậm chí loài cá này còn đào hang ở trên bãi biển để cư trú và đẻ trứng. Khi thủy triều rút, chúng trườn trên bùn để xuống nước. Chúng thường ăn tảo ở các bãi đá. Theo một bài báo trên VnExpress, có người bị ngộ độc khi ăn cá nục. Các nục là loài cá di chuyển theo dòng hải lưu và sinh sống ở các vùng biển sâu, tuy nhiên, vào mùa sinh sản, chính là quãng thời gian này, cá nục lại di chuyển đến các vùng biển cạn để kiếm ăn và đẻ trứng. Cá mú và cá hồng, cũng là hai loài cá dạt vào bờ trong đợt này đều là loài cá sống ở vùng biển có độ sâu chỉ từ 5m đến 100m.
Ngày 28 tháng 4, trên Tuổi Trẻ có đăng tin bài giật tít là “Cá ở tầng nước sâu ồ ạt vào gần bờ biển Huế” ( http://tuoitre.vn/tin/kinh-te/20160428/ca-o-tang-nuoc-sau-o-at-vao-gan-bo-bien-hue/1092034.html ) , đã tăng thêm phần hoang mang. Nhưng nếu đọc nội dung về “tầng biển sâu” sẽ thấy phóng viên viết bài này dùng từ vô tội vạ. Trong bài, phóng viên có đề cập đến nhiều luồng cá lạ bơi vào Huế, những loài cá này đều là các loại cá không tìm thấy ở bờ biển Huế như cá đuối, cá liệt chạng, cá phen… Chưa rõ nguyên nhân những con cá này tại sao lại bơi đến Huế, có khả năng do trúng độc nên dạt vào cũng có khả năng là do thay đổi dòng hải lưu. Nhưng theo như lời kể của ngư dân trong bài báo thì ta thấy rằng những con cá này vẫn còn sống. Thông tin này dễ bị nhầm lẫn với cá mú gai nằm chết dưới đáy biển ở tầng biển cạn được đưa ra trong bài. Ở đây, chúng ta cần phân biệt rõ, tầng biển sâu là tầng biển có từ 700 đến 1000m, nên những loài cá sống trong độ sâu từ 100m đến 200m chưa được gọi là “tầng biển sâu” hay “vùng nước sâu”. (Đọc về “vùng biển sâu” https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_d%C6%B0%C6%A1ng#C.C3.A1c_khu_v.E1.BB.B1c.2Ft.E1.BA.A7ng )
Điều đó đặt ra cho tôi một câu hỏi: Liệu các loài cá bị nhiễm độc và dạt vào bờ chỉ là những loài cá sống ở khu vực thuộc vùng biển cạn giới hạn trong thềm lục địa? Điều đó nghĩa là, những loài hải sản sống ở vùng biển sâu, ngư dân buộc phải đánh bắt xa bờ để khai thác, liệu có khả năng vẫn an toàn và không bị nhiễm độc?
Suy đoán này của tôi dựa trên việc tổng hợp các loại cá bị dạt vào bờ biển và tìm hiểu về tập quán sinh sống của chúng để đưa ra kết luận, chưa có các bằng chứng khoa học đảm bảo và chính xác. Vì thế, tôi rất mong chính quyền sớm đưa ra các kiểm nghiệm và đưa ra đánh giá cụ thể, xác định cho người dân biết cần cẩn trọng khi ăn những loài hải sản nào và có thể ăn các loài hải sản nào, tránh các phát ngôn chung chung gây tổn hại đến lợi ích kinh tế của các ngư dân. Nếu các cơ quan ban ngành liên quan đưa ra kiểm định này sớm thì đã sớm tránh được nỗi sợ hãi ăn hải sản lan tràn khắp các vùng biển miền Trung, gây thiệt hại cho cả ngành đánh bắt thủy hải sản và du lịch.
Hỗn loạn thông tin từ việc né tránh đối mặt với thảm họa của chính quyền