% of readers think this story is Fact. Add your two cents.

TRUNG MẾN, bizlive.vn

Những người kỹ sư và doanh nhân tài năng của Việt Nam dưới sự ủng hộ của chính phủ đã xây dựng nên một ngành điều với sức cạnh tranh vượt trội hơn so với nhiều nước đối thủ. 

Bà Phạm Thị Mỹ Lệ, Tổng giám đốc Tập đoàn Mỹ Lệ,Bình Phước, Ủy viên Uỷ ban Đối ngoại của Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – Ảnh: Trang Thông tin điện tử, Đoàn đại biểu Quốc hội Tỉnh Bình Phước

Thế kỷ 16, những nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha đã mang cây hạt điều từ Braxin đến Ấn Độ. Loại cây này nhanh chóng được trồng tại thành phố Kollam, thành phố cảng quan trọng tại biển Ấn Độ Dương nơi nhiều tuyến đường thương mại quan trọng đi qua. 

Thập niên 1920, khi những nhà điều hành tại một chi nhánh của công ty General Foods ký hợp đồng với doanh nhân Ấn Độ để thu mua hạt điều tách vỏ, hạt điều từ Ấn Độ chính thức bước vào thị trường thế giới. 

General Foods sau đó chuyển số điều thu mua được đến công ty ở thành phố Hoboken, New Jersey, Mỹ để hoàn thiện quá trình đóng gói sản phẩm. Tại nhà máy này, hạt điều được nướng, đóng gói và bán trên khắp thị trường Mỹ dưới cái tên Baker’s Vitapack Cashews.

Ngành công nghiệp hạt điều trị giá 6,5 tỷ USD đã khởi đầu như vậy. Tại Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất thế giới, hạt điều được coi như sản phẩm đồ ăn vặt tốt cho sức khỏe, nhanh chóng hạt điều được người Mỹ chọn để ăn cùng trong các bữa ăn cũng như cuộc sống hàng ngày. 

Tại Ấn Độ, thị trường tiêu dùng hạt điều lớn nhất, những người thuộc tầng lớp trung lưu Ấn Độ sử dụng hạt điều ngày một nhiều trong các sản phẩm bánh kẹo sử dụng trong đám cưới và bữa tiệc sinh nhật. 

Trong suốt nhiều năm, Kollam là kinh đô hạt điều của thế giới. Các nhà máy tại đây xử lý gần như tất cả các công đoạn, từ lột vỏ cho đến phân loại. Và có lẽ Kollam sẽ vẫn duy trì được vị thế đó cho đến khi Việt Nam bắt đầu tham gia vào chuỗi cung cấp hạt điều. 

Giờ đây, Việt Nam là vua hạt điều của thế giới nhờ vào công nghệ trong sản xuất phát triển. Trong khi đó, vị thế của Kollam đang ngày một yếu dần đi, Kollam là nạn nhân trực tiếp của chính sách bảo hộ từ phía chính phủ Ấn Độ và việc chính Kollam chậm thay đổi để thích ứng với thế giới.

Thời đại toàn cầu hóa, thị trường khắp toàn cầu mở rộng, chuỗi cung ứng toàn cầu cũng trải rộng trên khắp thế giới. Sự kết hợp này có thể giúp nhiều cộng đồng thoát khỏi tình trạng đói nghèo, tuy nhiên, sự cạnh tranh cao cũng có thể khiến không ít cộng đồng nghèo đi nhanh chóng. 

Những nhà kinh doanh bằng sản phẩm từ Kollam không bỏ qua cơ hội làm giàu. Sau nhiều năm ký hợp đồng thu mua cho General Foods, ông Johnson và vợ mình chuyển đến Kollam và mở nhà máy thu mua, chế biến hạt điều. Nhà máy liên doanh với một công ty địa phương, sau đó nhà máy này sản xuất ra thành phẩm và bán ngược lại cho General Foods.

Ông đã kiếm được rất nhiều tiền, ông còn đặt tên con gái mình theo tên bang Kerala chủ quản của thành phố Kollam. Sau khi Mỹ tham chiến vào Chiến tranh Thế giới thứ Hai, chính phủ Mỹ yêu cầu tất cả phụ nữ và trẻ em Mỹ phải rời khỏi Ấn Độ, gia đình Johnson rời đi với suy nghĩ sau này sẽ trở lại, nhưng cuối cùng điều đó đã không bao giờ xảy ra.

Ngay từ thời điểm ban đầu của sự phát triển ngành sản xuất hạt điều tại Kollam, phụ nữ là lực lượng lao động chính đóng góp cho ngành, họ chỉ được trả mức lương thấp để nuôi sống gia đình.

Giám đốc công ty hạt điều VijayAlaxmi Cashew Co, ông K. Ravindranathan Nair, năm nay đã 85 tuổi, nhận xét: “Trước khi vào làm việc tại các nhà máy hạt điều, những người phụ nữ ấy cũng chỉ ngồi nhà, chính vì vậy có việc làm cũng đã là tốt rồi. Thu nhập có thể không cao nhưng đối với họ cũng quan trọng.” Và cứ như vậy, hết thế hệ này đến thế hệ khác, họ dậy nhau kỹ năng và phương pháp làm việc. 

Thập niên 1960, Kollam đã trở thành nơi tập trung của hàng trăm nhà máy chế biến hạt điều lớn nhỏ. Ở thời điểm đó, hàng trăm nghìn người dân Ấn Độ đang làm việc trong các nhà máy này.

Ngành sản xuất và kinh doanh hạt điều ở Kollam phát triển bùng nổ, thế nhưng những người công nhân sản xuất hạt điều chẳng được hưởng lợi gì nhiều ngoài mức lương bèo bọt họ nhận về hàng tháng. Tất nhiên, tình trạng này không thể kéo dài mãi. 

Thập niên 1970, những lãnh đạo công đoàn ở địa phương đã tạo được nhiều sức ép và ảnh hưởng, chính vì vậy họ thành lập được một ban lãnh đạo tại địa phương với những nhà quản lý mang tư tưởng ủng hộ cho người lao động.

Để hỗ trợ cho người công nhân và tăng lương cho họ, chính quyền địa phương thành lập ra hai nhà máy hạt điều lớn của chính quyền. Hai nhà máy này không mất quá nhiều thời gian để thống trị ngành sản xuất hạt điều địa phương. Chính quyền địa phương lập ra mức lương tối thiểu, và ngay cả các doanh nghiệp tư nhân cũng phải tuân thủ chính sách này. 

Mức lương người lao động tăng lên, chế độ hưu trí được đưa vào luật, tình trạng lạm dụng sức lao động của người lao động giảm mạnh. Ngành hạt điều thực sự cứu nhiều gia đình khỏi đói nghèo. Phụ nữ và những đứa trẻ họ sinh ra được hưởng lợi nhiều nhất. 

Với ngành sản xuất và kinh doanh hạt điều phát triển, nguồn thu thuế tăng, chính quyền địa phương có tiền xây dựng nhà hát, thư viện địa phương và khách sạn. Bang Kerala trở thành một trong những bang phát triển nhất Ấn Độ lúc bấy giờ.

Năm 1999, ở thời điểm ngành sản xuất và kinh doanh hạt điều của Kollam nói riêng và Ấn Độ nói chung phát triển cực thịnh, ngành xuất khẩu tối đa đến 97 nghìn tấn hạt điều, gấp đôi so với thời kỳ đầu thập niên 1990. Riêng Ấn Độ chiếm 80% tổng quy mô ngành sản xuất hạt điều của thế giới. Tính chung, Ấn Độ sản xuất 173 nghìn tấn hạt điều trong năm đó và đứng đầu thế giới.

Đối với người dân tại Kollam và nhiều khu vực sản xuất hạt điều lớn khác tại Ấn Độ, hạt điều mang đến cuộc sống cho họ, hạt điều được coi như Chúa trời.

Giữa thập niên 1990, những du khách Việt Nam đầu tiên đến Kollam. Từ trước đó, Việt Nam từng cung cấp hạt điều thô cho Kollam. Không ngần ngại gì, những nhà sản xuất tại Kollam hào hứng hướng dẫn cho người Việt Nam về cách chế biến hạt điều. 

Trong số rất nhiều du khách đến đây, có một người đến đây với nhiệm vụ quan sát mọi chuyện thay mặt cho kỹ sư giỏi và luôn đầy quyết tâm phát triển ngành hạt điều Việt Nam, đó chính là ông Nguyễn Văn Lãng.

Từ đầu thập niên 1980, chính phủ Việt Nam đã khuyến khích nông dân tại nhiều khu vực khó khăn nhất trồng cây hạt điều. Đến thập niên 1990, Việt Nam đã có một số công ty sản xuất hạt điều với hàng nghìn công nhân đang làm việc, cũng giống như ở Kollam.

Tuy nhiên, nhiều đại gia bán lẻ, bán buôn của phương Tây như Wal-Mart, Carrefour và Tesco, những doanh nghiệp thu mua hạt điều nhiều nhất thế giới, không lúc nào ngừng tìm kiếm các nhà cung cấp có thể mang đến cho họ sản phẩm đồng loại với mức giá rẻ hơn. 

Năm 1995, chính phủ đã đề nghị kỹ sư Nguyễn Văn Lãng tìm hiểu về định hướng làm cách nào để Việt Nam có thể xuất khẩu được hạt điều đi Mỹ hoặc bất kỳ thị trường nào. 

Ông Lãng chưa bao giờ nhìn thấy cây hạt điều. Và khi ông không xin được visa vào Ấn Độ, một người anh của ông đang sống ở Paris khi đó đã đến Ấn Độ thay mặt ông. Ông Lãng hiểu rằng trong sản xuất, công nghệ sẽ mang đến lợi thế cạnh tranh quan trọng. 

Khi đó, một công ty Italy sản xuất máy tách vỏ hạt điều, tuy nhiên chiếc máy này rất đắt nhưng lại hay làm vỡ hạt. Ông quyết định đầu tư nghiên cứu sản xuất ra chiếc máy của riêng mình, qua bao nhiêu thử nghiệm khó khăn, ông Lãng không nản lòng, rồi ông thành công. 

Đầu những năm 2000, các nhà máy sản xuất hạt điều của Việt Nam cũng không khác gì so với những nhà máy tại Kollam vốn đông chật những công nhân nữ tách vỏ, phân loại và đóng gói hạt điều bằng tay.